جام جم آنلاين: «زاينده رود» ، منبع طراوت و سرسبزي اصفهان كه همواره الهام بخش شاعران و هنرمندان و فراخواننده گردشگراني از همه عالم به سوي «نصف جهان» بوده است، اكنون در آخرين ماه سال، به خشكرودي تبديل گشته كه با ديدن آن، آهي جانسوز از نهاد هر عاشق وطن و طبيعت بر مي آيد. تازه ترين تصاوير زاينده رود را پيش رو داريد. گزارش: محمدرضا نادري عكس: مهر

زاينده رود كه بزرگترين رودخانه مركزي ايران به شمار مي رود و همواره ، نقش مهمي در بافت اجتماعي و اقتصادي اصفهان داشته است، در سالهاي اخير بر اثر خشكسالي هاي پياپي ، با كمبود آب و حتي خشكي روبرو شده اما خشك شدن آن در اسفندماه كه علي القاعده بايد يكي از پرآب ترين ماهها باشد ، تاسف بارتر است.

زاينده‌رود كه از آن به عنوان رگ حياتي و عامل اصلي سرسبزي و حاصلخيزي اصفهان نام مي برند و پل هاي تاريخي «سي و سه پل» ، «خواجو» و «الله وردي خان» بر روي آن بنا شده است ، از دامنه‌هاي زردكوه بختياري حد فاصل بين اصفهان و لرستان سرچشمه گرفته و از غرب به شرق جريان دارد.

سرچشمه زاينده‌رود به شكل حوضي مدور با مساحتي در حدود 300 زرع مي‌باشد كه به «چشمه جانان» معروف است. چشمة مذكور در اين ناحيه مي‌جوشد و به طرف مشرق سرازير مي‌شود. پس از طي سه فرسنگ، به چشمه ديگري به نام «چهل چشمه» مي‌رسد. همچنين از سمت شمال اين منطقه، يعني ناحية فريدن، دو چشمة بزرگ ديگر به نام «خُرِسنگ» و «كودَنگ» به جانانه‌رود ملحق مي‌شود. انشعاب ديگري نيز به نام زرين‌رود از طرف جنوب يعني چهارمحال به اين رودخانه اضافه مي‌شود. منبع اصلي انشعاب‌ اخير زير‌ِ كوهي قرار دارد كه زردكوه ناميده مي‌شود.

عظمت رودخانه زاينده‌رود پس از الحاق آب كوهرنگ به آن، مشخص مي‌شود. در حقيقت سرچشمة اصلي زاينده‌رود، كوهرنگ است كه باعث مي‌شود در فصول مختلف رودخانه زاينده‌رود پر آب و با بركت باشد. اتصال آب كوهرنگ را به زاينده‌رود، به زمان صفوي و شاه طهماسب نسبت مي‌دهند.

در هفتم مهرماه سال 1327شمسي مقدمات حفر تونل كوهرنگ آغاز و در 24 مهرماه سال 1332شمسي تونل مزبور افتتاح و آب كوهرنگ به زاينده‌رود هدايت گرديد.تونل كوهرنگ در ارتفاع 2700 متري كوه تعبيه گرديده. طول آن 2835متر و قطر آن 11متر مربع مي‌باشد. اين تونل به وسيله دريچه‌هايي باز و بسته مي‌شود. عرض تونل 75/2متر و ارتفاع آن 5/2متر است.آب رودخانه زاينده ‌رود پس از عبور از تونل مذكور هزاران هكتار زمين را مشروب كرده، پس از پيمودن 360كيلومتر از راههاي پرپيچ و خم و سرسبز و حاصلخيز ، در 140كيلومتري جنوب شرقي اصفهان به باتلاق گاوخوني مي‌ريزد.

يكي ديگر از سرچشمه‌هاي معروف زاينده‌ رود ، «چشمه ديمه» است كه از نظر شرب و املاح، داراي سالم‌ترين و عاليترين نوع آب در جهان است. اين چشمه در روستاي ديمه نزديك فارسان و پايين كوه، در سطح زمين قرار گرفته است كه آب آن در طول سال به طور يكنواخت از زمين مي‌جوشد. در سالهاي اخير املاح معدني آب اين چشمه در آزمايشگاههاي معتبري مورد آزمايش قرار گرفته و به دنبال تأييد كيفيت عالي آن، كارخانه‌اي بزرگ با سرمايه‌اي سنگين در شرف احداث است تا آب اين چشمه به صورت بطرهاي سربسته و بهداشتي. به كشورهاي جهان صادر شود.

اين رودخانه در كتب تاريخ و جغرافيا به نام‌ هاي زاينده ‌رود ، زنده ‌رود ، زند رود ، زرين ‌رود ، زرينه‌ رود ، زن رود و زندك‌رود آمده است زيرا آب آن در طول مسير زايش كرده، تزايد مي‌يابد و به همين مناسبت زاينده‌ رود ناميده شده است. بعضي نيز آن را عامل سلامتي و زنده‌ بودن مي‌دانستند و نام زنده ‌رود بر آن نهاده‌اند.

اين رودخانه زيبا و مصفا همواره الهام‌ بخش شاعران خوش ذوق ايران بوده است. شاعران تحت تأثير زيبايي ها و سواحل فرحبخش زاينده‌رود، آن را بهشت ثاني دانسته و اشعار نغز و دلكشي در توصيف اين رودخانه و لطافت و گوارايي آب آن سروده‌اند كه از آن جمله‌اند: حافظ شيرازي شاعر زيباپرست و ستايشگر آب ركن‌آباد، در وصف زاينده‌رود و محلة باغ‌كاران چنين سروده است: روز وصــل دوستـداران ياد بــاد - ياد باد آن روزگـاران ياد بــاد/ كامم از تلخــي غم چون زهر گشت - بانگ نوش شاد خواران ياد باد/ گرچه صد رود است از چشمم روان - زنــده رود و باغ كاران ياد بـاد/